Even vooraf
Dit bouwboek werd geschreven als sluitstuk bij het project: “Doorgeven van vakmanschap in een meester- leerling traject”, ondersteund door het Departement Cultuur Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid. Het is een verzameling van ontdekkingen, ervaringen en ontwikkelingen dat tot stand kwam tijdens onderlinge bouwsamenkomsten en tijdens gesprekken met gekende en gevestigde internationale bouwers.
Dit bouwboek beschrijft de bouw van ons hakkebord. Het is een 16/15 model gebaseerd op verschillende historische en moderne instrumenten; een verfijnd instrument dat zowel door onervaren als ervaren bouwers kan gebouwd worden.
Voor de eenvoudige werkwijze is er toch een dosis handigheid en houtbewerkingservaring nodig maar voor bijkomende hulp kun je terecht bij de samenstellers van dit boek. Zo is dit boek een handboek bij het verder doorgeven van vakmanschap.
De bedoeling van dit boek is het doorgeven van kennis en ervaringen. De informatie moet daarom ook steeds vrij toegankelijk zijn en mag niet gebruikt worden voor commerciële doelen.
Het beeld van de instrumentenbouwer die alleen aan de werkbank staat, gaat hier niet op! Dit project was een fantastische en leerrijke samenwerking tussen leraar en leerlingen. Maar dit had nooit tot stand kunnen komen zonder hulp van onze verschillende partners:
Departement Cultuur, Jeugd en Media van de Vlaamse Overheid, Cemper, Centrum voor Muziek en Podium erfgoed, Roger Frood; Muziekmozaïek, Folkclub ’t Ey (corona veilige vergaderplaats), De vele gesprekken met Nicholas Blanton (hakkebordbouwer USA), en Rick Thum ( hakkebordbouwer USA) ….en de corona crisis.
Veel dank, Pieter Blondelle, Willy Vermaelen, Mirte Maes, Toon Lauwers
Hakkebord bouwen
Het hakkebord, een snaarinstrument dat met hamertjes bespeeld wordt, komt oorspronkelijk uit Azië. In het begin van de middeleeuwen kwam dit instrument naar Europa. In de loop van de 14e tot de 16e eeuw werd het in veel landen populair tot laat in de 19e eeuw. Afhankelijk van de regio, werden er instrumenten gebouwd in verschillende groottes, stemmingen, aantal snaren en speelmethoden. Het is meestal trapeziumvormig. Ook de namen verschillen per regio: dulcimer, hammered dulcimer (Verenigde Staten en Groot-Brittannië); doulcimer, tympanon (Franstalig taalgebied); santoor, santur (Turkijke en Aziatische landen); hackbrett (Midden-Europa); hakkebord (Nederlands taalgebied); cymbalom (Oost-Europa); en yangqin (China). Daarnaast bestaan er zelfs elektrische versies van het instrument. Het wordt gebruikt in verschillende muziekgenres, van klassiek tot blues.
Het hakkebord dat wij bouwen, is een houten, trapeziumvormig snaarinstrument dat met hamertjes bespeeld wordt. De tonen worden gevormd door groepen van twee snaren. Andere types zoals hackbrett, cymblaom, santoor yangqin, hebben soms koren van drie of vier snaren, Twee kammen verdelen die snarengroepen in verschillende speelzones die onderling een kwint (vijf noten) van elkaar verschillen. De bijhorende foto’s geven een duidelijk beeld van het hele instrument.
Om het instrument te maken zijn basisvaardigheden uit de houtbewerking of de muziekinstrumentenbouw een voordeel. Mits begeleiding is het wel voor velen haalbaar.
Dankzij de beurzen voor het doorgeven van vakmanschap in een meester-leerlingtraject van het Departement Cultuur, Jeugd & Media, kan het bouwen van een hakkebord nieuwe kansen krijgen. Tijdens het traject gaf bouwer Pieter Blondelle zijn vakmanschap door aan drie leerlingen. Het bouwtraject werd gedocumenteerd met foto- en beeldmateriaal. Dit werd op het einde van het project gebundeld in een bouwboek, een handig hulpmiddel voor wie zelf een hakkebord wil bouwen.
Dit boek bevat een digitaal, gedetailleerd plan dat op ware grootte kan afgedrukt worden. Het plan benoemt alle onderdelen van het hakkebord en zorg ervoor dat je alle afmetingen correct kan meten. Om die onderdelen te maken, zijn er hulpmiddelen nodig. Ook die worden beschreven: een mal waarin de gaten voor de stempinnen worden geboord en de mallen voor het boren van de kammen. Een stappenplan toont hoe steunbalken binnenin het instrument; de pinblocks (de zijkanten waarin de stempinnen en eindpennen worden geboord); het bovenblad met de klankgaten en het onderblad gemaakt worden en hoe het geheel geassembleerd wordt. De besnaring van het instrument krijgt ook voldoende aandacht. Tenslotte zijn er suggesties voor de afwerking: vb versiering van het bovenblad, een omlijsting met extra mooi hout, de vorm van de klankgaten en klankgat rosetten,…. Het boek bevat tevens een materialenlijst die de houtsoorten, de nodige gereedschappen en de materialen voor het besnaren beschrijft. Alle stappen worden geïllustreerd met foto- en filmmateriaal. Het bouwboek is te verkrijgen bij de medewerkers aan het project
Medewerkers:
Toon Lauwers: toonlauwers@hotmail.com
Willy Vermaelen: wvermaelen@hotmail.com
Mirte Maes: mirtemaes@hotmail.com
Pieter Blondelle: pieter@hakkebord.be
Nederlands 
English (UK)